2021 сылга Олоҥхоһут Бэдьээлэ төрөөбүтэ 120 сылыгар аналлаах…

Бикипиэдьийэҕэ суруллубут:

Ядрихинскай Прокопий Прокопьевич — Бэдьээлэ (31.03.1901—04.02.1979) — ырыаһыт уонна олоҥхоһут, Саха АССР култууратын үтүөлээх диэйэтэлэ, ССРС суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ.

Олоҕун олуктара

1901 сыл кулун тутар 31 күнүгэр Нам улууһун Көбөкөн нэһилиэгэр төрөөбүт. Аймахтара дьиҥнээх араспаанньата Пестерев буолуо дииллэр эбит.

Көбөкөөн нэһилиэгэ өҥ буордаах, бурдук үчүгэйдик үүнэр сирдэрдээх буолан кураан сылларга өрүс уҥуортан иҥин элбэх киһи кэлэн барар эбит, олор истэригэр уос номоҕун билэр уус тыллаахтар эмиэ бааллара. Холобура, уонча саастааҕар Өксөкүлээх кэлэн хас да хонон ааспытын ахтара. Онон уол кыра эрдэҕиттэн олоҥхону истэн улааппыта.

Аҕата бэйэтин кыанар, үчүгэй охсооччу эбитэ үһү да, хараҕа суох буолан хаалан, ыарытыйан эрдэ өлбүтэ. Уол ийэтинээн Бүөтүр Потапов-Хараарбах диэн ырааҕынан аймахтарын илиитигэр киирбитэ. Ол Хараарбах уос номоҕун үрдүктүк тутара, куруук тойуксуттары, остуоруйаһыттары, олоҥхоһуттары мунньар буолара. Ол кэмҥэ уол бастакы «Баай-тойон» олоҥхотун долоҕойугар хатаан кэбиһэр.

Уон алта сааһыттан олоҥхолуур буолбут.

1931 сылтан холхуостаах. Завхоз, кассир, биригэдьиир.

1946—1948 сылларга бэрэссэдээтэл. Кэнники сылларга совхозка оробуочай.

Кини олоҥхолоро 1938 сылтан бэчээттэнэр этилэр.

«Күн Дьөһүөлдьүт» уонна «Дьырыбына Дьыраылыата» олоҥхолоро магнитофоҥҥа сурулланнар НВК «Саха» фондатыгар бааллар.

1979 сыл олунньу 4 күнүгэр өлбүт.

Нам улуустааҕы бибилэтиэкэтигэр Бэдьээлэ биографията уонна айымньылара.

Гуманитарнай чинчийиилэр институттарын сайтыгар:

Талааннаах норуот ырыаһыта Прокопий Прокопьевич Ядрихинскай-Бэдьээлэ төрөөбүтэ 120 сылыгар аналлаах онлайн-төгүрүк остуол үлэтин туhунан

2021 с. сэтинньи 25 күнүгэр РНА СС Гуманитарнай чинчийии уонна хотугу аҕыйах ахсааннаах норуоттар проблемаларын института, “Нам улууһа” муниципальнай тэриллии дьаһалтата, Нам улууһун култууратын уонна духуобунаһын салалтатын көҕүлээһиннэринэн Нам улууһун биллиилээх олоҥхоһута, Саха АССР култууратын үтүөлээх үлэһитэ, ССРС суруйааччыларын сойууһун чилиэнэ, талааннаах норуот ырыаһыта Прокопий Прокопьевич Ядрихинскай-Бэдьээлэ төрөөбүтэ 120 сылыгар аналлаах Олоҥхо Декадатын иһинэн ыытыллыбыт «Нам улууһун олоҥхото уонна олоҥхоһуттара: уруккута уонна билиҥҥитэ» диэн онлайн-төгүрүк остуол буолан ааста.

Тэрээһиҥҥэ “Олоҥхо ассоциацията” общественнэй тэрилтэ, улуустааҕы дьаһалта, култуура салалтатын салайааччылара, специалистара, научнай-чинчийэр институт, бибилэтиэкэ, олоҥхо дьиэтин үлэһиттэрэ, үрдүк үөрэх кыһатын преподавателлэрэ, чинчийээччилэр, уһуйаан иитээччилэрэ, кыраайы үөрэтээччилэр, олоҥхоһут аймахтара көхтөөх кыттыыны ыллылар.

Төгүрүк остуол икки хайысханан үлэлээтэ. “П.П. Ядрихинскай-Бэдьээлэ олоҕо уонна айар үлэтэ” диэн ааттаах бастакы хайысхаҕа 9 дакылаатчыт кытынна. П.П. Ядрихинскай-Бэдьээлэ ийэ олоҥхоһут быһыытынан уратытын, “Дьырыбына-Дьырылыатта” олоҥхо музыкальнай өрүтүн, тылын-өһүн, уобарастарын чинчийэр сыаллаах, тыйаатырга туруутун, уһуйааҥҥа туһанылларын, ону тэҥэ олоҥхоһут ырыатын-тойугун туһунан сырдатар соруктаах дакылааттары иһиттибит. “Нам улууһун олоҥхолорун уонна олоҥхоһуттарын үөрэтии, тарҕатыы, сайыннарыы боппуруостара” диэн ааттаах иккис хайысхаҕа 6 дакылаатчыт кытынна. Улуус олоҥхолорун уонна олоҥхоһуттарын үөрэтэр, тарҕатар, үйэтитэр, сайыннарар сыаллаах араас хабааннаах үлэ ыытылларын туһунан сырдатылынна.

Төгүрүк остуол бүтүүтүгэр резолюция бырайыагар киирбит этиилэри үгүс кыттааччы өйөөтө, эбии саҥа этиилэри киллэрдэ. П.П. Ядрихинскай-Бэдьээлэ аатын үйэтитэр, Нам улууһун олоҥхотун уонна олоҥхоһуттарын салгыы үөрэтэр, чинчийэр, сайыннарар  сыаллаах ыытыллар үлэ инники былааныгар үгүс сорук турда. 

Сонуну биэрдэ Н.В. Павлова, фолькор уонна литература отделын научнай үлэhитэ

2019 сылга буолбут Олоҥхо Ыһыаҕар анаан Нам П.И.Сивцев аатынан түмэл Ютуб каналыгар Бэдьээлэ олоҥхотун таһаарбыта:

Нам улууһун кинигэтиттэн Бэдьээлэ Тараҕана сайылык тойугун булан аахпытым:

Записано П.П.Поповым от П.П.Ядрихинского-Бэдьээлэ 1938 г.

в Кобяконском наслеге Намского р-на

ТАРАҔАНА САЙЫЛЫК

Дьэ-буо!

Үлүскэннээх сүүрүктээх,

Үллэр мотуок уулаах,

Үс салаа үөстээх

Өлүөнэ өрүһү кытта

Өйөһөн үөскээбит;

Солотуулаах көстүүлээх

Соҕуруулуур өттүнэн

Соһо-Чуоҕур хайаттан

Состуойданан үөскээбит;

Илгэлэрдээх эҥээрдээх

Илиниктиир өттүнэн

Кыыс Тыгына эбэттэн

Кытыыланан үөскээбит;

Хотолдьуйар бэйэлээх

Хотугулуур өттүнэн

Арылыйар сүүрүктээх

Аллан өрүс эбэлиин

Арыаллаһан айыллыбыт,

Балтараа көс туоралаах,

Аҕыс көс усталаах,

Атааннаах-мөҕүөннээх

Аан Тараҕана сайылык

Аатыран аххан турар эбит.

Дьэ-буо!

Атааннаах-мөҕүөннээх

Аан Тараҕана сайылык

Кэрэ кэпсэллээх киэлитин

Киирэн көрдөххө:

Уу буобуратын

Уорҕатын түүтүн

Ньургунугар холобурдаах

Нуолур солко оттоох эбит;

Киис кыыл

Кэтэҕин түүтүн

Киргиллээҕэр холобурдаах

Сэттэ салаалардаах

Сибэкки күөх оттоох эбит;

Киэҥ көнө сыһыыларын

Кэтэх өттүнэн кэҕэ кыыл

Кэриэбэккэ чоргуйбут,

Эргэнэ хара тыа

Эҥээрдэрдээх эбит;

Өтөн кыыл

Өрүөбэккэ үөппүт

Өҥ хара тыа

Өггүктэрдээх эбит;

Куртуйах улар

Кулугураччы охсубут

Куруҥ хара тыа

Курбачыйар куулалардаах эбит;

Тула өтгүгэр

Тойон хотой обургу

Чаҥырҕаччы туойбут

Тумул хара тыалардаах эбит.

Дьэ-буо!

Дьирибинэй чыычаах

Дьиэрилдьиччи ылласпыт,

Нэтээгэ кыыл

Тэлээрэ көппүт,

Бэс чагда

Бэртээхэйдээх бэлиэлэрдээх,

Куһа-хааһа хойдубут

Куугунас кулуһуннаах,

Үөрэ-дьүөрэ үүт тураан

Күлүмүрдүүр көстүүлээх

Келүйэ күөллэрдээх,

Анды, куба дайдыламмыт

Суугунастай тыастардаах

Араа-бараа

Арылыйар күөллэрдээх,

Үгүс үлүгэр

Үрэллиһэн тахсар

Үрүйэ үрэх төбөлөрдөөх;

Алыс элбэх

Арахсыһан тахсар

Арыы тиит саҕалардаах эбит.

Дьэ-буо!

Аан Тараҕана сайылыгы

Ааспыт дьылларга,

Урукку олоххо,

Кини килбэйэр киинигэр,

Томтойор ортотугар —

«Дьаарбаҥ суут» диэн

Дьапталҕа томторго

Балысхан баайдаах,

Хараҥа батталлаах

Хайҕарыадап кулуба

Хаайан, тууйан олоорто.

Оччотооҕу бириэмэҕэ

Оччугуй дьон

Тараҕана быйаҥыттан

Таһыччы маталлара,

Тас кырыымчык сирдэргэ

Тамнанан олороллоро.

Дьэ-буо!

Аан Тараҕана хотун

Аны саҥа үйэ

Сайдыылаах сайылыга буолан

Сандаарыйан таҕыста.

Кини киэҥ киэлитигэр,

Кэрэ дьоллоох состуойугар

Сэссийэлиискэй олох

Ситэн-хотон торолуйда,

Арҕаа эҥээригэр

Алта колхуос

Сэлэлээн олорон

Сириэдийэ барҕарда.

Дьэ-буо!

Алгыстаах алааһын

Үүнээйитин үрдэттэрдэ,

Үгүс киһи

Үлүһүйэн үлэлээбит,

Халыҥ норуот

Халыһыйан хамнаабыт,

Олох уйгута улааппыт,

Үөрэхтээх үлэһит үксээбит,

Саталлаах салайааччы салаҥнаабыт.

Охсуулаах үлэнэн

Удаарынньык хойдубут,

Ыпсарыылаах кыайыынан

Ыстахаанабыс элбээбит.

Дьэ-буо!

Дьоллоох олоҕу тутуспут

Туйгун дьоннордоох,

Саҥа олоҕу салайбыт

Сайаҕас-дьэллэм дьахтардардаах

Ыраас олоҕу ыпсарбыт

Ыстаал кэккэ ыччаттардаах,

Урукку олохтон арахпыт

Удаарынньык оҕонньоттордоох,

Эргэ олохтон тэйбит

Эйэҕэс-дьэллэм эмээхситтэрдээх,

Уйгулаах үөрэҕи тарҕатар

Улахан дьон оскуолалаах;

Бэлиитикэни өйдөтөр

Бэсиэдэ бөҕө элбээбит,

Колхуос, колхуос аайытын.

Култуурунай бэйэлээх

 Бары колхуос аайытын

Дьиэ-уот дэлэйбит,

Тэлээтинньик, пиэрмэ элбээбит,

Оҕуруот ходуһа элбээбит,

Ордук үүнүү тахсыбыт,

Кыайыы-хотуу кытааппыт,

Тиэхиникэ бөҕө тэнийбит;

Мас суха оннугар

Массыына күүһэ барҕарбыт,

Тыа, хонуу аайытын

Тыраактар көлө ньирилийбит.

Дьэ-буо’

Сыһыы, толоон иһигэр

Сылгы сүөһү сырсыбыт,

Алаас, хочо иэнигэр

Анах сүөһү аалласпыт,

Толуу күрүө аайытын

Торолхой торбос үөскээбит,

Элбэх хаһаа аайытын

Эмньик кулун элбээбит,

Боруода сүөһү

Мунугаан хойдубут.

Дьэ-буо!

Уруй-тускул олохтоох

Улуу туйгун колхуостар

Олохторун хоһуйдум.

Быйыл 2022 сыл үүнэн кэллэ, билиҥҥи Тараҕана алаас олохтоохторо олохторун туох дии саныылларын билсэ барыахпын баҕарабын…

Улусы Республики Саха (Якутия)

Направления развития МР «Намский улус». 24.02.2021 г.

Чурапча в марте 2021 года: Солнце, семейная экономика и IT!

Видео летней рыбалки неводом — мунха в Якутии!

Охотсоглашения. Народ взял вопрос в свои руки!

Моргенштерн изменил свое имя на Николая Барамыгина в г. Олекминск!

Кубок «ТокЧара-2021» для настоящих охотников!!!

Олекминск в апреле 2021 года!

Кыллах — Даппарай в апреле 2021 года.

Жарханский национальный наслег — апрель 2021 года

Борьба хапсагай! Турнир на призы мастера спорта Марата Чердонова в апреле 2021 года, с. Токко Олекминского улуса!

Олекминский улус: обращение к общественности!

О сельском хозяйстве в Ленском улусе и не только!

Фото и видео Ленска в апреле 2021 года: набережная, парк Победы, музей и собаки…

Мой ролик в Ютуб — на федеральном телеканале!

Родные и коллектив ансамбля «САhАР5А» поздравляют Василия Неустроева с юбилеем!

Сбудется ли светлая мечта народа?

Передача «На рыбалку с охотой» Выпуск 183 на канале «ТВ Охота и рыбалка»

Приветствие Первого Президента Республики Саха Михаила Николаева участникам Первых «Пахомовских чтений»

Зимнее видео! Нахот в феврале 2013 года!

Заброшенная деревня в Амге. Булун.

Хамаҕатта Саха-Французскай лицейыгар Билии Күнүгэр көрсүһүүлэр.

Жители села демонстративно жгут некачественное сено из Амурской области.

Уроки прошлого – связующая нить времен: газификация Сунтарского улуса.

Бүлүү улууһун Тааһаҕар нэһилиэгин олоҕуттан…

Үөһээ Бүлүүгэ иһирэх кэпсэтии…

Экскурсия по Музею Славы г. Вилюйска 07.12.2021 г.

Музей народной педагогики в с. Оросу Верхневилюйского улуса: как воспитать новое поколение в 21 веке

Үөһээ Бүлүү. Ороһу нэһилиэгэр.

Видео экскурсии по Вилюйскому краеведческому музею им. П.Х.Староватова

Бүлүү улууһун олоҕун туһунан кэпсэтии

Панацея от глобального потепления — якутский рецепт!

Моя страница в Дневниках якт ру.: http://nikbara.ykt.ru/ 

Мой сайт: https://nikbara.ru/

Сайт об усадебном хозяйстве в Якутии https://usadbaykt.ru/

Мой канал в «Яндекс Дзен» — NikBara

Просьба подписаться на мой канал «Николай Барамыгин» на Ютуб!

https://www.youtube.com/c/НиколайБарамыгин

И на мои аккаунты в социальных сетях!

Я в Инстаграме @nb2015p

Персональная страница в «Фейсбуке»: https://www.facebook.com/nikbaramygin/

«Одноклассниках» https://ok.ru/profile/500676253992

«В контакте» https://vk.com/nbaramygin

 «Твиттер» https://twitter.com/NBaramygin