Мария Егоровна Алексеева (Терехова) туһунан Мария диэн кинигэҕэ анаан «Мария». Книга о Марии Егоровне Алексеевой (Тереховой). суруйбут ыстатыйам. Национальнай бибилэтиэкэ «Блоги Якутии» Национальной библиотеки Республики Саха диэн кыһа баар буолан Якт.ру Дневниктарыгар таһаарбыт посттарым ордон хааллылар.
Эдьиийдэрим барахсаттар…
1. Барамыгиттар
Мин, Барамыгин Николай Андреевич, аҕабынан Нам улууһун Көбөкөн нэһилиэгиттэн төрдүлээхпин.
Бу күннэргэ Республиканскай Архыыпка сылдьан төрүттэрбин быстахтых үөрэттим. Мин хос-хос эһэм Захар Капитонович Барамыгинтан саҕалаан, хос эһэм Ион Захарович, эһэм Николай Ионович бары перепись кумааҕыларыгар Дабаанча аҕатын ууһун ахсааныгар киирбиттэрин буллум. Көбөкөн төрдө буолбут сэттэ ини-биилэртэн Дабаанча диэн уолларыттан төрүттээх үһүлэр.
Дьоннорум кэпсииллэринэн Тараҕана алааска элбэх сүөһүлээх-астаах олохсуйан олорбут лаппа кыанар сис ыаллар үһү. Оҕо сырыттахпытына ону-маны көр-күлүү курдук кэпсииллэрэ.
Ол гынан баран тойуксут П.П.Ядрихинскай – Бэдьээлэ “Тараҕана сайылык” тойугар Кайгородов кулуба ахтыллыбыт эбит.
Манчаары Баһылай – норуот геройа киниэхэ ыар ыалдьыт буолан кэлиэх буолан сааммытын туһунан кэпсээн дьоҥҥо киэҥник тарҕаммыт номох. Дьоммут ити туһунан этэллэринэн: “Манчаарыттан куттанан хос-хос эһээм чуолҕаннаах ампаар туттубут уонна хамначчыттарын кытта саалаах манаабыт үһү” — диэн кэпсииллэрэ, норуот геройа ону истэн халыы кэлбэтэх үһү.
Эһэм Николай Ионович сааһыран да баран дьоҥҥо: “Мин Дьуона кинээс уолунабын”, — диэн аһаҕастык кэпсэнэрэ. Кини Гражданскай сэрии буолуутугар сэриигэ кыттыан баҕарбытын убайдара – биирэ кыһыл хоммуньуус, иккиһэ бырааттар штабтарын суруксута, икки өттүттэн: “Ким кыайара биллибэт, эн хаалан аймахтаргын көрүөхтээх тустааххын” — диэн буойаннар дьиэтигэр хаалларбыттар үһү. Ити кэс тылы тутуһан эһэм Улуу Аҕа Дойду сэриитин кэмигэр аймахтарын барытын көрбүт-харайбыт, өйөөбүт үһү. Убайым Артур кэпсииринэн, 40-тан тахса киһини ииппит үһү.
Аҕам Андрей Николаевич уонна: “Сэрии биһиги аймаҕы кэбилээтэ, алта убайым сэриигэ ыҥырыллан бары үөрэхтээх буоланнар аппыһыардыы сылдьан сырдык тыыннарын толук уурбуттара” — диэн хомойоро. Кинилэр ааттара – Барамыгин Прокопий Васильевич, Барамыгин Петр Васильевич, Барамыгин Гаврил Дмитриевич, Потапов Дмитрий Егорович, Ядрихинский Федор Кондратьевич, Ядрихинский Пуд Васильевич.
Итинник элбэх номох-кэпсээн буолбут өбүгэлэрдээхпиттэн киэн туттабын.
2. Эһэм Николай Ионович Барамыгин уонна Тереховтар
Мин эбээм Пелагея Егоровна Нам биир сис ыала Тереховтартан төрүттээх этэ. Кини мин эһэбэр Барамыгин Николай Ионовичка кэргэн тахсан мин аҕабын Андрейы уонна убайбын Артуру төрөппүтэ.
Мин таайым, эбэм убайа Терехов Егор Петрович өр сыл Модут нэһилиэгэр олорбута. Кини биһиги эбэбитинэн аймахпыт буолар.
Суздалов Иннокентий Иннокентьевич уонна Старостина Мария Иннокентьевна суруйбут “Хатырык нэһилиэгин дьонун төрдө-yyha” диэн кинигэлэригэр Хатырык нэһилиэгин дьонун төрүттэрэ олус үчүгэйдик сиһилии ырытыллыбыт.
Тереховтар аҕа уустара Хадьаал диэн киһиттэн төрүттээхтэр эбит. Терехов Данил Харлампиевич Хатырык нэһилиэгэр 1846 сыллаахха кинээстээбит.
Мин эбэм Пелагея Егоровна ол Данил Харлампьевич уолун Степан сиэнэ эбит. Онтон Терехов Егор Петрович ол Данил Харлампьевич уолун Иван сиэнэ эбит. Онон мин эбэм уонна Терехов Егор Петрович хос эһэлэрэ биир. Ол да буоллар олус чугастык аймахтыы сыһыаннаһаллар этэ. Кинигэҕэ баар Тереховтар халыҥ аймахтарыттан хайдах кинилэр иккиэн эрэ ордон хаалбыттарай диэн киһи дьулайар.
Таайым бу буолан ааспыт сүүрбэһис үйэ холоруктарыгар элбэхтэ эриллибит киһи.
Таайым Егор Петрович Максим Аммосов балтытын кэргэн ыла сылдьыбыт. Ол кэргэнэ оҕоломмокко эрдэ өлөн хаалбыт үһү. Аммосов хаайыллыбытын истээт, таайым Саха Сириттэн Иркутскай уобаласка күрээбит уонна онтон үлдьү Арҕаа ниэмэстэрдиин сэриигэ барбыт.
Сэриигэ туйгуннук сэриилэһэн дойдутугар элбэх наҕараадалаах эргиллибит. Онтон “За отвагу” мэтээлин ордук күндүтүк саныыра үһү. Ол маннык түгэҥҥэ буолбута үһү. Биирдэ кинилэр роталара умайбыт дэриэбинэ оннугар хоммут. Ардах-хаар, тымныы тыал бөҕөтө үһү, онон таайым умайбыт дьиэ сылаас оһоҕун күөнүгэр пулеметун илдьэ киирэн утуйбут. Түүн эмискэ ниэмэстэр кимэн киирбиттэр. Атын саллааттар саалара инчэйэн баран хам тоҥон хаалан сатаан ыппат буолбут. Таайым пулемета оһох сылааһыгар хонон кураанах буолан, ниэмэстэри ытыалаан ротатын быыһаабыт.
Сэрии кэнниттэн дойдутугар кэлэн, 54 сааһыгар саҥаспытын Кэтириистиин холбоһон, алта оҕону төрөтөн эстэн эрэр Тереховтары салҕаабыт. Бастакынан Наталья, онтон үс сылынан Мария төрүүллэр.
Мин эһэм Николай Ионович Намҥа биир аатырбыт балыксыт үһү. Ханна хатыыс уонна да атын күндү балык баарын билэр буолан байанайдаах үһү. Оччолорго даҕаны хатыыс бобуулаах эбит, онон Намҥа баран иһэн таайым аахха балыгын Модукка хаалларан тууһуур биитэр хатарар эбитэ үһү.
Аҕам аах улаатан дьиэлэриттэн барбыттарын кэннэ, эбээм Балааҕый Тереховтар кыыстарын Мария Егоровнаны иитэ ыла сатаабыт үһү. Мария оҕо сылдьан эһээм аах дьиэлэригэр олоро сылдьыбыт үһү. Онно биир улахан сөҕүүтэ – эһэм таас хараҕын устан баран стаканнаах ууга угар үһү уонна “Бу харах эйигин кэтиир” — диэн Марияны куттуур үһү.
Онон эһэм-эбэм аах Тереховтардыын аймахтыы сылаас сыһыаннарын илдьэ сылдьыбыттар эбит.
3. Эдьиийдэрим барахсаттар
Биһиги Хаҥаласка үөскээбит буоламмыт Намҥа баар аймахтарбытын кытта үксүн суругунан уонна сурах хоту истиһэр этибит.
Оҕо сырыттахпытына биирдэ абаҕабыт Егор Барамыгин, уонна кэлин таайбыт Егор Терехов кэлэн барбыттара. Аймахтарбыт кэлэн барбыттара биһиэхэ оҕолорго дириҥ өйдөбүл буолан хаалбыта.
Таайым аах Модукка баалларын, саҥаһым Кэтириис туһунан, уонна элбэх оҕолоохторун туһунан өрүү билэрбит. Кэлин икки эдьиийдэрбит Москваҕа үөрэммиттэрин истибиппит. Ол гынан баран улаатан баран эрэ чугастык билсибиппит.
Мария Егоровнаны Ил Түмэҥҥэ үлэлии сырыттаҕына көрсүбүтүм. Наталья Егоровнаны Хабаровскайга Японияттан Саха Сиригэр айаннаан иһэн табаарыспыт Слепцов Артем Пантелеймонович дьиэтигэр билсибитим.
Онтон ыла элбэх түгэннэргэ эдьиийдэрбиттэн сүбэ-ама, өйөбүл-тирэх ылан турардаахпын. Эдьиийдэрбин кытары дьиэ кэргэммитинэн билсиһэн, олус чугастык алтыһар, үгүстүк бииргэ бырааһынньыктыыр этибит…
Билигин кинилэри сүтэрэн да бараммын, кинилэр курдук эдьиийдэрдээх эбиппинэн сааһым тухары киэн туттуоҕум.
Суруйааччылар уонна саха литературатын туһунан постарым:
Завершение года 105-летия Ильи Винокурова — Чаҕылҕан! Декабрь 2019 года.
20-летие Википедии. Википедия по якутски!
Презентация 3-й книги Матвея Мучина «Дьылҕам кэрэһиттэрэ»
Онлайн встреча «Давайте вспомним…» памяти Василия Харысхала…
Книга о якутянах в 1-й мировой войне! Успейте сделать заказ!
«Предтеча» — презентация книги о трех великих тойонах имперской Якутии
Былатыан Ойуунускай – XXI-с үйэ дьонугар сахалыы тыыны тутар дьаакыр, сайдар суолу ыйар маяк
Өксөкүлээх — сахаларга этиитэ.
Якутск в романе Андрея Геласимова «Холод»
Книга «Предтеча» на конкурсе «Книга года: Сибирь-Евразия — 2022» фестиваля «Книжная Сибирь — 2022»!
«Я убит подо Ржевом» на якутском языке
Презентация книги Николая Лугинова «Мать Чингисхана»
Тайное знание Николая Лугинова
«Мария». Книга о Марии Егоровне Алексеевой (Тереховой).
Мой сайт: https://nikbara.ru/ — блог о разных интересных событиях
Сайт об усадебном хозяйстве в Якутии https://usadbaykt.ru/
Мой канал в «Яндекс Дзен» — NikBara
Мой блог в “Блогах Якутии” https://blogi.nlrs.ru/author/88287 — архив моих постов в Дневниках Якт.ру и новые посты о культурных событиях.
Просьба подписаться на мой канал «Николай Барамыгин» на Ютуб!
И на мои аккаунты в социальных сетях!
«Одноклассниках» https://ok.ru/profile/500676253992
«В контакте» https://vk.com/nbaramygin
Мой канал в «Телеграм» https://t.me/nikbaraykt