"Төлкөбүт төрдө - Малдьаҕар" - Блог Николая Барамыгина

«Хаҥалас» хаһыат уонна «Аан — Аартык» культура киинин сайтарыгар «Төлкөбүт төрдө — Малдьаҕар» форум туһунан тахсыбыт информациялар, хаартыскалар уонна Ютуб каналбыттан видеолар.

«Хаҥалас» хаһыат сайтыгар Муус устар 07 к.:

Хаҥалас Малдьаҕарыттан төрүттээхтэр форумнара Улахан Ааҥҥа тэрилиннэ

Манна Хаҥалас улууһун урукку биэс Малдьаҕар нэһилиэктэриттэн, ону сэргэ Горнай улууһун Орто Сурт, Ньурба улууһун Малдьаҕар, Мэҥэ Хаҥалас Баатара, Өлүөхүмэ Үҥкүр, Орто Халыма улууһун Өлөөкө Күөл уонна Эбээх нэһилиэктэрин дэлэгээссийэлэрэ ахтылҕаннаах сэһэни тэнитэ кэлэн, сайаҕас санааны аһаҕастык этэн Ытык Хаҥалас сиригэр кэскиллээҕи түстээтилэр.

Бөртө сиригэр «Аан Аартык» култуура киинигэр мустубут ыалдьыттары, олохтоохтору аал уот оттон, төрүт дойдуларын иччилэриттэн көҥүл ылан алгысчыт сири-туому толорон көрүстэ, салгын куппутун сандаарта.

Хаҥалас улууһун баһылыга Олег Иринеев биир дойдулаахтарын эдэр ыччаппыт төрүт дойдутугар бэриниилээх буоларыгар, истиҥ сыһыаны иитэргэ, иҥэрэргэ, дойдутун-дьонун өрүү саныы сылдьарыгар, сомоҕо буоларыгар ыҥыран эҕэрдэ тыллары эттэ. Ыалдьыттар олохтоох Дьөһөгөй түмэлигэр, сылгы куттаах бөртөлөр Улуу Тойон Арыыларыгар хороҕор муостааҕы, сыспай сиэлээҕи иитэр Михаил Павлов бөдөҥ хаһаайыстыбатыгар ыалдьыттаатылар,

Үгүс саҥаны билэн, ирэ-хоро кэпсэтэн, этиилэри истэн инникитин даҕаны түмсүүлээх буолуохха диэн санаалара саҕылынна.

Көрсүһүүнү «Аан Аартык» култуура киинигэр олохтоох ыччаттар «Бөртө» үҥкүүнэн арыйдылар. Олохтоох дьаһалта баһылыга Александр Алексеев ыалдьыттарга нэһилиэгин олоҕун-дьаһаҕын билиһиннэрдэ. Тэрээһини норуодунай суруйааччыбыт Павел Харитонов-Ойуку иилээн-саҕалаан ыытта, историяны сэгэтэн тылын-өһүн тириэртэ. Салгыы ыраахтан-чугастан кэлбит малдьаҕардар туспа сиргэ олохсуйан хайдах дьаһанан сайдан, үүнэн-чэчирээн олороллорун билиһиннэрдилэр, бэлэх туһах туттардылар.

Киэҥ-нэлэмэн Сахабыт сиригэр Хаҥалас малдьаҕардара тарҕанан ууһаан-тэнийэн сылдьалларын туһунан бу күн элбэҕи иһиттибит, быыстапка кэрэтэ тэрилиннэ, номох арааһа ахтылынна. Кырдьык даҕаны, Хаҥалас сириттэн салаа тардан саха омук баар буоларын туһуттан өбүгэлэрбит барахсаттар сыспай сиэлээҕи тэнитэн, хороҕор муостааҕы тарҕатан атааннаах-мөҥүөннээх үйэлэри уҥуордаан киһи буолан сандааран баччаҕа кэллэхтэрэ.

Бу түһүлгэҕэ мустубут дьон «Ытык Малдьаҕар» өрөспүүбүлүкэтээҕи общественнай түмсүү салайааччытыгар Ньурба Малдьаҕарыттан төрүттээх Любомир Михайловка, кини биир санаалаахтарыгар, хара ааныттан өйөбүл буолбут Хаҥалас баһылыгар Олег Иринеевка, сылгы куттаах бөртөлөргө махтал тылларын анаатылар.

Хаҥаластар сомоҕолуур тыыннара баар эбит…

Бу форум иннинэ хаҥаластар, малдьаҕардар төрүттэрин-уустарын сиһилии билээри, кэлэр көлүөнэлэригэр хааллараары хаста даҕаны дьоҕус көрсүһүүлэри тэринэ сылдьыбыттарын иһитиннэрдилэр, салгыы үлэлииргэ, кэлэр кэмнэр уустуктарын дьоһуннаахтык көрсөргө, сомоҕо буоларга соруктары туруордулар. Дьэ, тугу иһиттигит, биллигит диэххит, күндү историяны сэҥээрээччи ааҕааччыларбыт. Хас биирдии нэһилиэк туспа номохтордоох, историяны умсугуйан чинчийэр энтузиаст, кыраайы үөрэтэр тумус туттар дьоннордоох. Барытын биир ыстатыйаҕа кэпсиир уустук. Онон дьоммут эппит-тыыммыт кэпсээннэрин сорҕотун кэлин наллаан иһитиннэриэхпит дии саныыбын. Киһи тута ылла даҕаны суруйара уустук соҕус.

Тоҕо бачча үлүгэр араас сирдэринэн тарҕанан олорбуппут уһун остуоруйалаах, киһи Киһи буола сананыаҕыттан, үчүгэй да номохтор бааллар эбит, бириэмэлээх киһи истэ олоруох курдук. Барахсаттарбыт кинигэ, киинэ бөҕөтүн таһаарбыттар — Өлүөхүмэ улууһуттан нууччатыйбыт сахаларбытыттан саҕалаан Бүтэй Бүлүүгэ, күөх Ньурбаҕа, хоту Орто Халымаҕа тиийэ ( манна оннооҕор Хаҥаластан икки нэһилиэк).

Номохтор тугу кэпсииллэрий?

Учуонайдарбыт, чинчийээччилэрбит номохтору туора садьыйбаттар. Тоҕо бастакы учуонайдарбыт, холобур, Гавриил Ксенофонтов (көрсүһүүгэ кини аата элбэхтик ахтылынна) бу дьыаланы ылсыбыттарай? Номохторбут, олоҥхобут — норуот тылынан олоҕун анааран кэпсиир айымньыта, көлүөнэттэн көлүөнэҕэ бэриллэн кэлбит баайбыт.

Форумҥа Саха сирин, хаҥаластар историяларын хасыһан үөрэтэр историческай наука дуоктара Андриан Борисов маннык общественнай хамсааһыннар син баар буолан эрэллэрин, ол иһигэр хоролор, намнар, бөтүҥнэр эҥин түмсэн төрдүлэрин-уустарын билэргэ дьулуһалларын этэн туран, монголлары,казахтары, уопсайынан, түүр омуктар историяларыттан сэгэтэн көрдө, былыргы суолталаах номохтору тэҥнээн, үөрэтэн көрүү, архыыптарга үлэ, биэрэпистэр дааннайдара сайдыы хайдах барбытын чуолкайдыылларын кэпсээтэ. Араас көһүүлэр, төттөрү көһүүлэр, улуустары холботолооһун, Иркутскай-Дьокуускай почта суола хаҥаластарга, ордук малдьаҕардарга, барыта дьон олоҕор охсон ааспытын о.д.а. эппитэ туспа сэһэн.

Бу көрсүһүүгэ ытык киһибит бастакы президеммит Михаил Николаев аата, историяны үөрэтиҥ, интэриэһиргээҥ, ыраах Халымаҕа хантан хаҥаластар баар буоллулар диэбитэ сонуннук ахтылынна. Онтон ол дьон тэбиэһирэн төрдүлэрин ситэри үөрэтэн барбыттара бу үчүгэйин. Үһүйээн, номох эчи элбэҕин — норуот баайа! Ынахтаах Хотун туһунан оннооҕор кинигэ айбыттар. Хастыыта да көһүү, Халымаҕа үс сылынан аара оттоон-мастаан кыстыы-кыстыы тиийии…Билигин икки чааһынан самолекка тиийэр инигин… Саадырын кинээспит сахатын норуотун туһугар олоҕун 20-чэ сылын соҕуруу айаҥҥа анаан, үс ыраахтааҕыларга тиийэ сылдьыбыта.

Аймахтарбын буллум, маҥан аттаах, маҥан таҥастаах төрдүс Малдьаҕартан Маҥаны буолбут Орто-суртары… Сир-сир аайы 11-19-с көлүөнэ малдьаҕардар удьуордарын! Улуу сэриигэ Федор Попов дьоруойдаах баатаралар сэрии кэмигэр биэс таанканы оҥорорго үп биэрбиттэрэ ханна да сырдатыллыбытаҕын… Хайдах курдук дьон төрдүлэрин-уустарын билэллэрин уонна ону ыччаттарыгар тириэрдэллэрин. Киһи холобурга ылара үгүс.

Махтал буоллун кыраайы үөрэтээччилэрбитигэр Хаҥаластан Галина Шадринаҕа, форуму тэрийсибит кини балтытыгар Юлия Дьячковаҕа, иккис Малдьаҕартан баһылыктарга Александр Максимовка, Александр Алексеевка, бастакы Малдьаҕартан Айталина Васильеваҕа, Баатараттан Николай Поповка, Халыма улууһун бастакы Хаҥалаһыттан Екатерина Слепцоваҕа, Орто Суртан Михаил Текеяновка, Ньурба Малдьаҕарыттан Лилия Слепцоваҕа, Орто Халыма Өлөөкө Күөлүттэн Афанасий Томскайга, Эбээх нэһилиэгиттэн Юрий Гуляевка, Дьокуускайтан Андриан Борисовка, Николай Барамыгиҥҥа уо.д.а., Улахан Аан, Булгунньахтаах көхтөөх дьонугар, култуурабыт үлэһиттэригэр. Көрсүөххэ диэри!

Людмила Аммосова

«Хаҥалас» хаһыат сайтыттан: https://ханаласгазета.рф/article/94447

«Аан Аартык культура киинин сайтыгар:

Хаҥалас Малдьаҕарыттан төрүттээхтэр l өрөспүбүлүкээнскэй форума Хаҥалас улууһа, Улахан Аан нэһилиэгэр “Ытык Малдьаҕар” өрөспүүбүлүкэтээҕи Ханалас улууһун администрациятын, култуура5а уонна духуобунаска салаатын, Улахан Аан олохтоох дьаһалтата уонна култуура киинэ, өрөспүбүлүкэтээ5и ‘Ытык Малдьаҕар» общественнай түмсүү тэрийэннэр үрдүк таһымнаахпыт буолан ааста.
Форум сыала – соруга:

Малдьаҕар дьоно, эдэр ыччата бэйэтин төрүт дойдутун өрүү өйдүү-саныы сылдьарыгар

Чөл олох, сомоҕолоһуу, дьону түмүү, сырдыкка-ырааска, кэрэҕэ сирдээһин.

Өбүгэ билиитин утумнааһын буолар.

Алгыс сиэрин-туомун ыытта алгысчыппыт Ачыат.

Хаҥалас Малдьаҕардарыттан төрүттээхтэр I-кы форумнарын салайан ыытта норуодунай суруйааччы, Хаҥалас улууһун Бочуоттаах олохтооҕо Павел Николаевич Харитонов-Ойуку.

Мунньахпытын Хаҥалас улууһун Аҕа баһылыга Олег Валериевич Иринеев үөрүүлээхтик арыйда.
«Ытык Малдьаҕар” өрөспүүбүлүкэтээҕи общественнай түмсүү салайааччыта, общественник, Ньурба Малдьаҕарыттан төрүттээх Любомир Николаевич Михайлов салгыы мунньаҕы саҕалаата.

Хаҥалас улууһун Малдьаҕар нэһилиэктэрин : Булгунняхтах, Улахан-Аан, Горнай улууһун Орто Сурт нэһилиэкиэрин, Ньурба Малдьаҕар нэһилиэгин, Мэҥэ Хаҥалас улууһун Баатара нэһилиэктэрин, Өлүөхүмэ Yҥкүр нэһилиэгин, Орто Халыма улууһун Алеко Күөл уонна Эбээх нэһилиэктэрин делегацияларын эҕэрдэлэрэ, этиилэрэ олус оруннаах буолла.

Ыраахтан кэлбит ыалдьыттарынан буоллулар:

Слепцова Лилия Сергеевна, Ньурба улууһун Малдьаҕар нэһилиэгин культура киинин салайааччыта;

Гуляев Юрий Алексеевич – Орто Халыма оройуонун Эбээх нэһилиэгин баһылыга (2 Хаҥалас), СӨ үөрэҕин туйгуна;

Попов Николай Петрович, Баатара, Мэҥэ Хаҥалас улууһа — Хотугулуу илиҥҥи федеральнай университет Математика уонна информатика институтун лаборатория сэбиэдиссэйэ, инженер-физик, сахалартан сэрии кэмигэр аан бастакынан Советскай союһун геройа буолбут Федор Попов сыдьаана, Малдьаҕар аҕатын ууһун уонна Баатараттан Аҕа дойду сэриитигэр барбыттары чинчийээччи;

Томскай Афанасий Афанасьевич — Орто Халыма оройуонун Өлөөкө Күөл нэһилиэгин баһылыга (1 Хаҥалас); Слепцова Екатерина Петровна – “Улуу Көһүү. Ынахтаах Хотун – Таралыйар удьуордара – Орто Халыма улууһун 1 Хаҥалас нэһилиэгин олохтоохторо”. — РСФСР үөрэҕириитин туйгуна,СӨ үөрэхтээһиҥҥэ үтүөлээх үлэһитэ,Учууталлар Учууталлара, “Методист Якутии”, Комсомол, Профсоюз мэтээллэрдээх, Дьокуускай, Республика, Орто Халыма юбилейдарын знактара бэлиэлэрдээх, Республиканскай «Үтүө дьыала — ХХ1 үйэҕэ»кладын иһин мэтээл хаһаайката, СӨ бочуоттаах ветерана,Орто Халыма улууһун, 1 Хаҥалас нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо. РФ,СӨ журналистарын Союһун чилиэнэ, Үөрэхтээһиҥҥэ уонна генеалогияҕа 10 тахса кинигэ автора,таҥан таһаарааччыта.

Габышев Владимир Алексеевич – судаарыстыбаннай сулууспа бэтэрээнэ, СӨ спортивнай туризмҥа оҕолорго тренер. Владимир Алексеевич бүгүн Үҥкүр н., Өлүөхүмэ оройуонун делегациятын салайан аҕалла, бу делегацияҕа бааллар СӨ биллэр дьоно – Черепанова Альбина Прокопьевна, СӨ Общественнай Палататын чилиэнэ,СӨ дьахталлар союзтарын бэрэссэдээтэлин солбуйааччыта, геолого-минералогическай билимин кандидата, Дьокуускайдааҕы фондовай центр генеральнай директора.

Форум кыттыылаахтара Максимов А.С.этиитин сэргээбиттэрин этиннилэр, Орто Халыма Эбээх нэһилиэгин олохтооҕо Бубякин К.К. Улахан-Ааннар курдук сөпкө дьаһанан хаһаайыстыбаларын атын улуустарга курдук эспэтэхтэрин эттэ.

Делегациялар аҕалбыт быыстапкаларын көрдөрдүлэр, кэпсээтилэр. Покровскай куоракка олорор Эбээхтэн төрүттээх косторез-мастер Метельских А.Н. уруһуйдара болҕомтону тарта. Слецова Екатерина Петровна Алеко күөлтэн аҕалбыт олус сэдэх экспонаты аҕалан көрдөрдүлэр. 1860 сылга оҥоһуллубут, Ксенофонтов В.Н.куруттан өссө эрдэ оҥоһуулаах буолан соһутта.

Салгыы Ытык Малдьаҕар олохсуйан олорбут Тойон Арыытыгар тахсан сүөһү-сылгы ииттэр чааһынай фермерскай хаһаайыстыба үлэтин кытары билсистилэр, «Дьөһөгөй оҕото», «Айыы -Уолун Александр Самсонов» тумэлгэ сырыттылар. Кыттыгас эҕэрдэ кэнсиэрэ буолла, өйдөбүнньүк хаартыскаҕа түһүү уонна оһуохай. Ону таһынан күндү ыалдьыттарбыт түөлбэ аһынан күндүлээтилэр, санаа атастаһыытынан форуму түмүктээтилэр. Кэлбит, ыалдьыттаабыт биир дойдулаахтарбытыгар махтанабыт!

Форумҥа кэлбит ыалдьыттары көрсүү сиэрэ-туома.

Доҕоттор көрсүһүүлэрэ.

Алгыс уонна оһуохай кэмигэр.

Форумҥа анаан тэриллибит быыстапка.

Форуму «Бөртө үҥкүүтэ» саҕалаабыта.

Хаҥалас малдьаҕардарын историяларын туһунан история билимин доктора Андриан Борисов уонна СӨ норуодунай суруйааччыта Павел Харитонов этиилэрэ.

1-кы Малдьаҕар нэһилиэгин эҕэрдэ тыллара. Хомойуох иһин күүстээх тыал Өлүөнэ өрүскэ суолу тибэн Хаҥалас улууһун соҕуруу нэһилиэктэрэ кыайан кыттыбатахтара.

4-с Малдьаҕартан төрүттээх Маҥаны нэһилиэгин баһылыга Михаил Текеянов уоттаах-төлөннөөх тыл эппитэ.

Биллиилээх краевед, историк Галина Шадрина 5-с Малдьаҕар нэһилиэгин Илья Шадрин туһунан кэпсээнэ.

1 Дьөппөнтөн төрүттээх Светлана Еремеевна Горохова тыла.

Тойон арыыга фермер Михаил Павловтыын көрсүһүүбүт туһунан туспа пост таһаарбытым.

Михаил Павлов о своем хозяйстве, о пожеланиях правительству

Эҕэрдэ кэнсиэр мэмиэннэрэ.

Форум тэрийээччилэригэр уонна кыттыылаахтарыгар, 2-с Малдьаҕар нэһилиэгин дьонугар ис сүрэхпиттэн махтанабын!

Форум биир сүрүн түмүгүнэн миэхэ биһиги сахалар бары биир төрүттээх, биир дьылҕалаах омукпут диэн санаа өссө күүһүрдэ.

Уонна, Хаҥаластан Орто Халымаҕа дылы үс сыллаах айаны былаанныыр, тэрийэр кыахтаах, модун санаалаах өбүгэлэрдээх эбиппит.

Билигин быстах санааҕа оҕустаран тылбытын культурабытын умнан, дойдубутун сыаналаабат буолан туораан биэрэрбит өбүгэлэрбит иннигэр баар ытык иэспитин сотон кээһии буолар диибин.

Төһө да тыйыс айылҕалаах дойдулаахпытын үрдүнэн — Ийэ дойдубутун сыаналыах тустаахпыт!

Хаҥалас улууһун туһунан 2023 сыллаах постарым:

Хаҥалас улууһун дьаһалтатын 2022 сыллаах отчуота

Гавриил Ксенофонтов – ученый, опередивший время

В Хангаласском улусе торжественно подвели итоги 2022 года

Село среднего достатка

Памяти Анатолия Анатольевича Добрянцева…

Общество «Хангалас» обсудило вопросы развития родного улуса!

Республиканский Форум «Здоровье нации — ответственность каждого» в Николаев Центре!

Моменты открытого улусного турнира по русским шашкам «Төхтүр Кубога». 26.02.2023 г.

Новый облик села

«Ксенофонтовтар дьиэ кэргэн раритеттара» быыстапка видеота