"Кэскил" хомус норуодунай ансаамбыла 35 сылыгар

Ансаамбыл үбүлүөйүгэр анаммыт Мотрена Ефремова «Хаҥалас» хаһыакка ыстатыйата уонна мин архыыппыттан хаартыскалар, Ютуб ханаалбар видеолар.

«Кэскил» хомус норуодунай ансаамбыла 35 сылыгар

«Кэскил» — төрүт үгэһи үйэтитэр

1987 сыллаахха Төхтүр нэһилиэгин ситэтэ суох орто оскуолатын дириэктэрэ, «Гражданскай килбиэн» бэлиэ хаһаайына, Норуоттар икки ардыларынааҕы хомусчуттар уопсастыбаларын бырабылыанньатын генеральнай сэкирэтээрэ, СӨ Үөрэҕириитин туйгуна, СӨ Култууратын үтүөлээх үлэһитэ Николай Шишигин нэһилиэккэ олорор, үлэлиир аҕам саастаахтары түмэн, оскуолаҕа хомус куруһуогар дьарыктанар оҕолору холбоон биир улахан ансаамбылы тэрийбитэ. Ол кэмтэн ыла номнуо 35 сыл ааһа оҕуста. Сүүрбэччэ сыл култуура киинин дириэктэринэн үлэлиир кэммэр «Кэскил» ансаамбыл үлэтэ үрдүк таһымҥа тахсыытыгар үгүс элбэх үлэни ыыппытым. 90-с сыллар бүтүүлэригэр олохпутугар ыарахан кэрдиис кэм этэ: хамнас кэлбэт, маҕаһыыннарга суруттаран ылан аһыыр түгэннэр бааллара. Култуура кииннэрэ ыарахаттары төһө да көрүстэллэр, саҥа үйэ ирдэбиллэрэ турбуттара. Араас бырайыактарга үлэлээн үбү-харчыны киллэринии, техническэй базаны саҥалыы тэринии кэмнэригэр сөпкө тайанан үлэ барбыта. Ансаамбыл салайааччытынан үлэ, тыыл бэтэрээнэ Мотрена Ильина ананан, саха норуота сөбүлээн оонньоон кэлбит хомуһуннаах тыллаах хомуска тардыы бөлөҕүнэн оонньуур дьарыгы саҕалаан үлэлээбиттэрэ. Эбээлэр сиэннэрин, ийэлэр оҕолорун илдьэ сылдьан бөлөҕүнэн хомуска оонньуур уонна биирдиилээн хомуска оонньооһуҥҥа традиционнай сыыйа тардыы ньымаларын үйэтитии, төрүт үгэс көлүөнэттэн көлүөнэҕэ бэриллиитин ситиһии сүрүн сорукпут буолбута.

Сылтан сыл нэһилиэккэ хомуска оонньуур ыччат дьон элбээн, хомус куттаах төхтүрдэр ыырдара кэҥээн, ахсааннара элбээбитэ. Саха норуота төрүт илдьэ сылдьар култууратын үйэтитиигэ үйэ хардыытынан араас өрүттээх үлэлэр ситимин быспакка тэриллибиттэрэ. Өрөспүүбүлүкэ эрэ иһигэр буолбакка, тас дойдуларга, хомуһу сэргиир омуктардыын элбэхтик алтыспыттара. Япония, Австрия, Англия, Америка, Финляндия, Германия, Франция хомуһу сэргээччилэрэ кэлэн ыалдьыттаан, төрүт култуурабытын билсэн, көрөн-истэн барбыттара.

Ансаамбыл бөлөҕө Словакияҕа, Англияҕа, Австрияҕа, Россия иһигэр Татарстанҥа буолар үрдүк таһымнаах норуоттар икки ардыларынааҕы көрүү күрэхтэригэр ситиһиилээхтик кыттан кэлбиттэрэ.

Улуус култуураҕа управлениетын начаалынньыга Надежда Скрябина, методист, улууска элбэх бырайыактарынан үлэлээбит Наталья Федорова салалталарынан Саха өрөспүүбүлүкэтин Президенин Гранын икки төгүл, Ыччат министиэристибэтин Гранын хас да төгүл ылан турардаахпыт. Ыччат Аан дойдутааҕы хомуска дьүһүйэн оонньооһун тематыгар Ил Хомус фестивалын 2006 сыллаахха Төхтүр нэһилиэгэр ыыппыппыт. Салгыы өрөспүүбүлүкэ таһымнаах ,,Ытыс ымыыта» ыччат фестивалларын ыытан, хомус нөҥүө чэдбик олоҕу пропагандалаан араас улуустар ыччаттарын түмэммит элбэх саҥа ааттар тахсыбыттара.

Ансаамбыл тэриллиэҕиттэн Хомус Аан дойдутааҕы киинин кытта ситимин быспакка үлэлэһэн кэллэ.

Бу 35 сыл тухары ансаамбылы хас да салайааччы иилэн-салайан кэллилэр: үлэ бэтэрээнэ, нэһилиэк бочуоттаах олохтооҕо, култуура үлэтин туйгуна Варвара Перловская, эдэр хомусчут Валентина Окоёмова, билигин култуура үлэтин туйгуна Анастасия Перловская салайан илдьэ сылдьар. Элбэх импровизатор хочусчуттар, араас көрүү күрэҕин кыайыылаахтара бааллар. Үлэ, тыыл бэтэрээнэ Варвара Капустина сыыйа тардыы ньыматын көлүөнэ ыччаттарыгар үөрэтэн дьарыктаан хаалларбыта биһирэнэр. Хомус алыптаах дьүрүскэн тыаһа, хомуһуннаах хоһуйуута ыччат дьоммут кутун тутар. Хомуска дьарык уһуйааҥҥа иитиллэр кэнчээри оҕолортон саҕалаан ыытыллар. Үөрэҕирии үлэтин туйгуна Александра Ефремова саастарынан көрөн анал бырагыраама оҥорон уһуйаан уонна кыра кылаас оҕолорун олус үчүгэйдик дьарыктыыр.

Онтон салгыы оҕолор Анастасия Перловская салайыытыгар киирэн бөлөҕүнэн арахсан дьарыктаналлар.

2007 сыллаахха «Кэскил» хомусчуттар бөлөхтөрө өрөспүүбүлүкэҕэ «норуодунай ансаамбыл» ааты ылары ситиспиппит.

Онон ыла ирдэбил улаатан, түөртүү сылынан анал хамыыһыйа көрүүтүгэр нэһилиэнньэҕэ оччуоттуур түһүлгэлэри тэрийэбит. Отчуоттуур үлэни Норуот айымньытын дьиэтин, Хомус Аан дойдутааҕы түмэлин испэсэлиистэрэ сыаналыыллар, салгыы бөлөх үлэтигэр сүбэ -ама биэрэллэр. Быйыл ансаамбыл үс бөлөххө арахсан 15 нүөмэри бэлэмнээн туруорда. Кыра саастаах, орто сүһүөх уонна улахан дьон түмүгүн тылынан этэн, оһуокайынан куолаан тардыы буолла. Сольнай тардыыга Алина Колосова, орто бөлөх кыргыттара хомуһу араас ньыманан охсуулара, кыра саастаах оҕолор араас инструменнары туһаныылара, Диана Капустина сыыйа тардыыта уонна бөлөҕүнэн тардыыга норуот ырыата-тойуга киирбитэ биһирэннэ. Импровизатор-хомусчут Светлана Тапыева уонна Хатастааҕы музыкальнай оскуола үлэһитэ скрипканы кытта дьүөрэлээн дуэттаан толоруулара инникитин саҥа ньымаларга үлэлэһиэххэ сөбүн туоһулаата. Сэтинньи биир саамай туманнаах, тымныы күнүгэр Төхтүргэ сайыны санатар күөрэгэй чыычаах дьырылыы ыллаата, хонуу муҥунан сыспай сиэллээх, Дьөһөгөй оҕото хотолдьуйа көрүлээтэ, кэрии тыа кэтэҕэр кэҕэ кыыл чугдаарда, ырыалаах-тойук туойуллан салама ыйанна, оһуокай дьиэрэйдэ.

Бөлөх өр сылларга улуус, өрөспүүбүлүкэ ыытар араас таһымнаах тэрээһиннэригэр өрүү кыттар. Бу да сырыыга, Олоҥхо декадатын чэрчитинэн, Суорун Омоллоон аатынан Опера уонна балет тыйаатырыгар РФ Үөрэҕириитин уонна култууратын үтүөлээх үлэһитэ, Хомус Аан дойдутааҕы түмэлин уонна киинин төрүттээччи Иван Алексеев-Хомус Уйбаан «Алгыс» бөлөҕө төрүттэммитэ 60 сыллаах үбүлүөйүнэн Хомус түһүлгэтэ тэриллэн «Кэскил» хомусчуттара ыҥырыллан киирэн кытыннылар. Инникитин даҕаны «Кэскиллэр» төрүт үгэспитин үйэтитэ, айа-тута, үүнэ-сайда турдуннар!

Мотрена Ефремова, СӨ Култууратын туйгуна

Хаҥалас хаһыат сайтыттан: https://xn--80aaaaaqpp6as1cq2a.xn--p1ai/article/82335

Араас сыллардаах хаартыскалар. Төхтүр ыһыаҕа.

2001 сыл. «Кэскил» ансаамбыл омук сиригэр бараары туран улуус баһылыга Анатолий Добрянцевтыын көрсүһүүгэ.

2001 сыл. Мотрена Ильина уонна Анастасия Перловская.

2005 с. Хаҥалас улууһа тэриллибитэ 75 сылыгар аналлаах үбүлүөй кэнсиэригэр.

2021 с. Адам Скрябин 125 сааһын туолбутугар аналлаах кэнсиэргэ.

«Кэскил» ансаамбыл кыттыылаахтарыгар, Төхтүр нэһилиэгин олохтоохторугар уонна Саха Сирин хомуһунан дьарыктанааччыларыгар өрөгөйдөөх үбүлүөйүнэн итии истиҥ эҕэрдэ!

Мантан да анараа саха омук култууратын биир сүрүн көстүүтэ буолар — хомус оонньуута кэнэҕэски көлүөнэлэргэ сайда, чэчирии турдун!

Блогпар Төхтүр нэһилиэгин туһунан:

Техтюр поздравляет с Новым 2021 Годом!

Видео летней рыбалки неводом — мунха в Якутии!

Хаҥалас улууһун, Эркээни хочотун уонна чуолаан Төхтүр нэһилиэгин олохтоохторугар ыҥырыы!

Пошла жара! Моменты лета 2021: Кэнкэмэ, Зеленый луг, Синск, Олом (Хатассы) и Золотые пески Техтюра!!!

Хахсык. Впечатления от сайылыка (летника)

Красота для якутского села! Александра Павлова строит свою мечту!

Священное место Куллаты: новый взгляд!

Поздравляем с 90-летием Семена Петровича Заморщикова!

Төхтүргэ — 2021 с. «Бастыҥтан бастыҥнарын» бэлиэтээтилэр!

Төхтүр дьаамын 160 сыла үөрүүлээхтик бэлиэтэннэ! С огоньком отметили юбилей Техтюрской ямщицкой станции!