Саха тылын уонна литературатын учууталларын сийиэһэ түмүктэннэ

Иккис саха тылын уонна литературатын учууталларын сийиэһин туһунан интернет дайджест.

Саха тылын уонна литературатын учууталларын сийиэһэ түмүктэннэ

Иккис өрөспүүбүлүкэтээҕи сийиэскэ уопсайа 500 кэриҥэ дэлэгээт кытынна. Үс күн устата кинилэр саха тылын сайыннарыы уонна оҕону төрөөбүт тылынан иитии боппуруостарын ырыттылар. Оттон бүгүн түмүктүүр түһүлгэҕэ кинилэр сүрүн быһаарыыларын уонна этиилэрин тустаах докумуоҥҥа киллэрдилэр.

Кыттааччылар бэлиэтииллэринэн, аныгы үйэҕэ саха эйгэтин кэҥэтэр, үүнэр көлүөнэни ол эйгэҕэ сыһыарар сорук турар. Оҕо кыра сааһыттан төрөөбүт тылынан саҥарарыгар уһуйаан саҕаттан кыһаллыахтаахпыт, оттон ол иннинэ дьиэҕэ саҥарарга үөрэтиэхтээхпит. Онон ити соругу толорорго төрөппүт, уһуйаан иитээччитэ уонна учуутал тэҥҥэ үлэлэһиэхтээхтэр.

Саха тылын, литературатын уонна култууратын учууталлара аныгыскы сылга судаарыстыбаннай бырагыраама үбүлээһинэ үрдүүрүнэн сибээстээн үлэни өссө күүһүрдүөххэ, саҥа торумнары толкуйдуохха наада диэн санааҕа кэллилэр. Кинилэр этиилэрин былаас бэрэстэбиитэллэрэ өйөөтүлэр.

«Бүгүн киирбит хас биирдии этиини биһиги тиһэммит тарҕатыахпыт. Бу сорудахтары бырабыыталыстыба эрэ буолбакка, саха тылын учууталыттан саҕалаан улуус баһылыгар, телевидениеҕа, араадьыйаҕа тиийэ толоруохпут, сырдатыахпыт. Маны таһынан, үөрэх сылын түмүгүнэн саха уонна төрөөбүт норуоттар тылларын туруктарын туһунан дакылааттары истиэхтээхпит. Сыл устата оскуолаҕа үлэ хайдах барбытын, оҕо төһө элбэҕин, хас оскуола, хайдах таһымҥа үөрэтэрин туһунан. Ону тэҥэ саха тылын, литературатын уонна култууратын учууталларын бэлэмниир үнүстүүккэ болҕомтону ууруохтаахпыт. Ол чэрчитинэн судаарыстыба суотугар үөрэнэр устудьуон ахсаанын хаҥатан иһиэхпитин наада. Итини сэргэ, Дьокуускай куоракка тутуллар оскуолаларга булгуччу саха тыллаах кылаас тэриллиэхтээх. Бу этиллибит боппуруостарга биһиги инникитин да үлэлэһиэхпит», — диэн резолюцияҕа киирбит сүрүн этиилэри билиһиннэрдэ СӨ Бырабыыталыстыбатын бэрэссэдээтэлин солбуйааччы Сергей Местников.

Аллара Халыма улууһун дэлэгээтэ Нина Черепова тэрээһини олус сөбүлээбит. Кини саха тылын таһыма билиҥҥи үйэҕэ балайда үрдүк диэн сыаналыыр.

Күн бүгүн биһиги ордук кыра ахсааннах норуоттар тылларын харыстыахпытын уонна саха тыла сүтэр, кэхтэр кутталламматын туһугар үлэлиэхпитин наада. Инникитин төрөөбүт тылы үөрэтии чааһын уларыппакка, аччаппакка, биир кэлимник баран иһиэхтээхпит”, — диир Нина Григорьевна.

Үөһээ Бүлүүттэн кэлэ сылдьар эдэр учуутал Сааскыйа Иванова сийиэскэ кыттан аҕам саастаах кэллиэгэлэрбиттэн элбэх уопуту ылынным диэн санаатын үллэһиннэ:

«Мин иккис сылын Боотулу орто оскуолатыгар учууталлыыбын. Эдэр киһи буоларым быһыытынан, миэхэ барыта интэриэһинэй, сонун. Бу сийиэстэн үгүс саҥаны биллим, ол билиим инникитин үлэбэр көмө буолуоҕа диэн эрэнэбин. Саха тыллаах оскуолалары көрөн, кинилэр ньымаларын билсэн олус астынным, бэйэбэр бэлиэтии көрдүм. Тус бэйэм билигин саха тылын оҕолорго ылыналларыгар чэпчэки гына судургутук, уустугурдубакка эрэ үөрэтиэхтээхпит дии саныыбын. Аныгы көлүөнэ оҕолоро таһымнара атын, онон кинилэр түргэнник өйдүүллэригэр кыһаллыахтаахпыт”.

Көрсүһүү түмүгэр кыттааччылар саха тылын, литературатын уонна култууратын учууталларын сийиэһин үстүү сыл арыттаах оҥоруохха диэн этиини киллэрдилэр. Бырабыыталыстыба, Ил Түмэн чилиэннэрэ маны сэҥээрдилэр, ол эрэн бүтэһиктээх быһаарыыны Ил Дархан этиэҕэ диэн эрэннэрдилэр.

Тэрээһин үөрүүлээх быһыыга-майгыга түмүктэннэ. Үөрэх эйгэтигэр өр кэмнээх ситиһиилээх үлэлэрин, кэлэр кэнчээри ыччаты иитиигэ-үөрэтиигэ сүҥкэн кылааты киллэрсэллэрин, уопсастыба олоҕор актыыбынай кыттыыларын иһин “Саха Өрөспүүбүлүкэтин үөрэҕириитин ситимин туйгуна” анал ааты биэс учууталга иҥэрдилэр. Төрүт тыллар сайдалларыгар уонна социальнай сайдыы өттүгэр тус кылааттарын иһин Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ил Түмэнин бэрэссэдээтэлин бастакы солбуйааччытын Махтал суругунан алта уһуйааччы бэлиэтэннэ. Саха Өрөспүүбүлүкэтин үөрэҕириитин сайдыытыгар уонна төрүт тыллар сайдалларыгар тус кылааттарын иһин Ил Тумэн Бочуотунай грамотатын биэс киһи тутта.

Екатерина Гладкина.

«Улус Медия» сайтыгар: https://ulus.media/article/80239

Сийиэс түгэннэпин Хаҥалас хаһыат телеграм каналыгар Улахан-Аантан Владимир Григорьев ыыппыт:

ЯСИА сайтыгар:

Саха тылын учууталларын сийиэһин туһунан Ньукулай Халан кэпсиир

Саха тылын учууталларын сийиэһэ буолан ааста. Элбэх санаа этилиннэ, этиилэр оҥоһулуннулар. Киэҥ ыҥырыылаах мунньах быһаарыытын туолуулара хас биирдиибититтэн тутулуктаах, СИА-ҕа уопсастыбанньык Ньукулай Халан суруйда.

Биир быраатым бүгүн Мииринэйтэн суруйар.

– Инньэ гынан сийиэс түмүгүнэн тугу ылынныгыт? Саха тылын хайдах сайыннарар буоллугут?

— Эҕэлээх ыйытыы буолла диэтим мин, — диир уопсастыбанньык Николай Павлов — Ньукулай Халан.

Сийиэс диэн сийиэс, харахтан сыыһы ылбыт курдук кыһалҕаны барытын быһаарар дуу, соҕотох биир сырдык суолу ыйар дуу буолбатах. Арай урут баартыйа сийиэстэрэ оннук режиссуралаах буолаллара, албын-көлдьүн.
«Нынешнее поколение советских людей будет жить при коммунизме…» – диэбит курдук.

Элбэх кэпсэтии, элбэх санаа атастаһыы буолла, саарбахтааһын, сорох ардыгар суланыы да баар, элбэх этии киирдэ, дьон биир өттүнэн санаатын тойоҥҥо-хотуҥҥа тиэрдэ сатаата, иккис өттүнэн кини тылын-өһүн иһиттэ, биир идэлээхтэрин кытта алтыста, эрэл кыыма да баар, «барытыттан батыннылар» диэн хом санаабыт да дьон көстөр.

Түмүк докумуон баар, сотору кэминэн чочуллан баран тарҕаныа.

Ол эрээри сийиэс түмүгэ кэлин, бу 500-чэ киһи дойдуларыгар тиийдэхтэринэ көстүө. Тугу гыналлар эбит, кэтэһиэхпит, истиэхпит. Ол буолуоҕа дьиҥнээх түмүк.

Сийиэс үс хонук буолла, диэн суруйда СИА-ҕа Ньукулай Халан.

Уйбаан Шамаев телеграм каналыттан сэтинньи 24 к.:

Иккис оскуолаҕа төрөппүт секцията буола турар.

Саха тылын, литературатын уонна култууратын учууталларын иккис өрөспүүбүлүкэтээҕи сийиэһин сүрүн мунньаҕар этиллибит дакылааттартан:

Иккис сийиэс үлэтэ түмүктэннэ…

Тыл уонна култуура норуот бу аймалҕан үйэтигэр тыыннаах хааларын, сайдар кыахтааҕын түстүүр. Билигин сайды спиралинан барар диэни туоһулаан, саха норуота уонна да атын олохтоох омуктар нуучча тылын баһылыыллара диэн булдбакка саҥа кэрдиискэ, саҥа таһымҥа тиийбит ситиһиилэрбитин ыһыктыбакка төрүт култуурабытын, төрөөбөт тылбытын сайыннарыы боппуруоһа турар.

Итиннэ мин улуу Япония 19 үйэҕэ Арҕаа дойдулар ситиһиилэрин ылынарыгар: «Арҕаа омуктартан билиини ылан дойду төрүт култууратын тутан хаалыахха» — диэбиттэрин саныыбын…